Etiologia niedomykalności mitralnej może mieć charakter organiczny, jeśli proces chorobowy uszkadza elementy zastawki, lub czynnościowy, gdy sama zastawka nie jest uszkodzona, a jej niedomykalność powstaje w wyniku zmiany konfiguracji aparatu mitralnego. Często oba typy zaburzeń współistnieją i ścisła klasyfikacja jest niemożliwa.
Podczas skurczu komory zamknięta zastawka mitralna zapobiega cofaniu się krwi do przedsionka mimo znacznego wzrostu ciśnienia w lewej komorze. Prawidłowe funkcjonowanie zastawki zależy od prawidłowej niezmienionej struktury oraz prawidłowego funkcjonowania i czynności pierścienia, płatków, strun ścięgnistych i mięśnia lewej komory, w tym mięśni brodawkowatych.
Klasyfikacja niedomykalności mitralnej, którą wprowadził Carpentier, jest przydatna podczas kwalifikacji chorych do zabiegów naprawy zastawki.
Niedomykalność zastawki mitralnej powoduje uzależnione od jej stopnia przeciążenie objętościowe lewej komory. Ocena niedomyklaności stanowi więc niezbędny składnik procesu kwalifikowania chorych do zabiegu operacyjnego.
Kryteria pomocne w ocenie niedomykalności dużego stopnia można podzielić na kryteria specyficzne i sugerujące. W przypadku niedomykalności niedokrwiennej, ze względu na jej odmienny przebieg kliniczny, sugeruje się szczególne kryteria oceny fali zwrotnej. U wybranych chorych należy również rozważyć wykonanie pomiarów podczas testu wysiłkowego.